Köpeğin Evrimi

İnsanoğlunun sadık dostu köpeğin, kökeni hakkında bu güne kadar bir çok tahminler yürütülmüş ve birçok araştırmalar yapılmıştır. Tam olarak kanıtlayamayan köpekgillerin kökeni hakkında günümüzde, atasının kurt (Canis lupis) olduğu ve bu kurtlarında yaklaşık 10-15 milyon yıl önce yaşamış tomarctus’ların evrimi sonucu ortaya çıktığı görüşü kabul görmektedir.

Köpekgiller olarak adlandırabileceğimiz bu kurtların Avrupaya göçlerinin yaklaşık olarak 7 milyon yıl önce gerçekleşmiş olduğu ve 1 milyon yıl kadar önce batıya doğru göç ederek yayıldıkları sanılmaktadır. İşte bu göçler sırasında evrimini tamamlayan Canis lupis’in (kurt) evcil köpeğin (Canis familaris) atası olduğu kabul gören en güçlü teoridir.

Ancak bu evrimleşmenin başlangıcının daha geçmiş dönemlere rastladığı yapılan arkeolojik bulgularla desteklenmektedir. Yapılan araştırmalar memeliler çağı olarak adlandırılan senozoik zamanda (65 milyon yıl önce) köpek özelliklerine sahip bir canlının ilk insansı maymunlarla yaşadığını göstermektedir. Milyonlarca yıl süren bir evrimleşme sürecinden geçen bu memelilerin paleosen dönemde (65-55 milyon yıl önce) görülen ve Eosen döneminde (34-55 milyon yıl önce) evrimini sürdüren, ilkel bir etobur olan “Miacidis” (Miacis) den köken aldığı sanılmaktadır. Bu hayvan iki köpek dişine sahip olduğu için bugünkü kurt, köpek ve ayı ve kedilerin  atası sayılmaktadır. Bugün “Miacidis” soyundan gelen hayvanlar sansar, gelincik olarak kısa boyda uzun yapılı ve etobur olarak görülmektedir.

Daha sonra Oligosen dönemde (23-37 milyon yıl önce) köpeğe benzer yırtıcılar olan Hesperocyon’lardan köken aldığı düşünülen Cynodictis 12.000.000 yıl önce kedi ve köpeğin birbirinden ayrı olarak gelişmeye devam ettiği neosen dönemde görülmeye başlamıştır. Cynodictis” iki türe ayrılarak evrimini sürdürmüştür. Bunlardan birincisi sırtlana çok benzeyen ve kedimsi özellikler taşıyan Cynodesmus, diğeri ise kurt, köpek, çakal ve tilkilerin diğer bir atası olan Tomarctus’tur.

Amerikalı araştırmacılara göre, 37 milyon yıl önce ortaya çıkan ve kesici dişleriyle diğer türlerden oldukça farklı olan hesperecyon’lar ilk olarak kuzey Amerikada ortaya çıkmıştır. Hesperecyon, 7 milyon yıl önce Avrupaya geçtiği düşünülen Eucyon’ların atasıdır. Daha sonra, Avrupa’dan Asya’ya yayılan Eucon’lar, kurtlar, kır kurtları ve çakalların yer aldığı grubun gelişmesinde etkin olmuştur. Bu grubun üyesi olan kurtların gelişmesi ile oluşan, 1 milyon yıl önce evrimini tamamlayan boz kurt (Canis lupis)’de günümüz köpek ırkının atası olarak kabul edilmektedir.

Yapılan son çalışmalar köpeklerin evrim süreci konusunda pek çok soru işaretinin yanıt bulmasını kolaylaştırmaktadır. İsveçli ve Avustralyalı bilim adamlarının, Avusturalya ya özgü yabani köpekler olan Dingo’nun kökenini genetik olarak çözmesi köpeğin evrim sürecinin aydınlanmasında büyük faydalar sağlamaktadır. Bu araştırma sonucunda  Dingo’ların güneydoğu Asya’daki evcil köpeklerden türemiş olduğunun bulunması yabani köpeklerin kökeni konusunu tam olarak aydınlatmış ve bu konudaki tartışmaların da sonlanmasını sağlamıştır. Özellikle New Scientist dergisi, yabani köpeklerin kökenleri hakkındaki tartışmaların artık kapandığı görüşünü desteklemektedir.

Yeni Güney Wales Üniversitesi’nden Alan Wilton ve Stockholm Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nden Peter Savolainen, Avustralya’nın tüm bölgelerinde yaşayan Dingo’ların kalıtımlarını farklı kıtalardaki köpek ve kurt ırklarıyla karşılaştırmışlar. Buna göre Dingo’ların ataları yaklaşık olarak 5000 yıl önce Avustralya’ya gelen evcil güneydoğu Asya köpekleriydi. Bilim adamlarının görüşüne göre ev köpeklerinden, bugün yabanıl yaşam süren Dingo’ların gelişmesi çok uzun sürmemişti.

Genetikçiler karşılaştırmaları için anneden geçen ve kuşaklar boyu değişmeyen mitokondriyal DNA’dan yararlanmışlar. Bu şekilde akrabalık ilişkileri kesin bir şekilde saptanabildiği gibi ayrıca evcil köpek ve Dingo’ların ne şekilde ayrıldıkları hakkında da bilgi veriyor.

Yabani köpeklerin DNA’larında çok az farklılıklar bulunması nedeniyle Wilton ve Savolainen, günümüz Dingo’ların olasılıkla tek bir çiftten gelişmiş olabileceği görüşündeler.

Köpeğin tanımlamasını yapmak istersek şöyle bir sıralama görebiliriz.

Memeli hayvanlar sınıfından,
Carnivorlar (etobur) takımından,
Canidea ailesinden,
Canis familaris

Köpekler canlı türleri içinde en fazla çeşitlilik gösteren türdür. Günümüzde bilinen yaklaşık 400 tür vardır.